Allesverslindende liefde

Ach, de liefde… Niets heeft de mens zo in de ban, brengt hem in de hoogste sferen of drijft hem tot de diepste wanhoop. Love is the saddest thing when it goes away zingt Frank Sinatra in Once I Loved. Neem het thema van de liefde weg in het gros van de literatuur en de muziek (van popsongs tot opera en alles er tussenin) en het culturele erfgoed wordt tot een minimum herleid.
Murakami zou Murakami niet zijn mocht een boek als Mannen zonder vrouw alleen maar kommer en kwel zijn. Er is meer dan de te verwachten gruwelijke eenzaamheid of verpletterende melancholie. In elk van deze verhalen staan alleenstaande mannen niet alleen centraal in al hun kwetsbaarheid; de schrijver plaatst hen in bijzondere situaties. Een acteur die een vrouwelijke chauffeur inhuurt om tijdens de autoritten zijn teksten te repeteren is maar een voorbeeld.
De mannen die hij opvoert in verhalen als de naar de Beatles songs verwijzende Drive my Car en Yesterday zijn vooral denkers die maar moeizaam met het leven en de liefde kunnen omgaan. Hij observeert en ontleedt het al dan niet gedwongen vrijgezellenbestaan en de bijzonderheden van de man alleen.
Tokai, uit het verhaal Een onafhankelijk orgaan, heeft meerdere minnaressen tegelijk, bij voorkeur getrouwde vrouwen. Hij wordt nooit verliefd en zodra er ook maar een glimp van een donkere wolk boven zijn escapades hangt, weet hij die tijdig te beëindigen. Met een spitse, intelligente vrouw een  goed gesprek voeren tijdens een etentje, of lekker kletsen in bed terwijl ze tegen elkaar aan lagen - dat waren momenten in zijn leven die Tokai koesterde. Als hij dan toch verliefd wordt op een vrouw voor wie hun samenzijn louter een amusant tijdverdrijf was, zal hij uiteindelijk bezwijken onder het liefdesverdriet.
Eén verhaal is een knipoog naar De gedaanteverwisseling van Kafka, waarin een mens verandert in een kever. Murakami draait dit om: een insect verandert in een  man, Gregor Samsa. Hij krijgt bezoek van een slotenmaakster in de gedaante van een gebochelde vrouw. Samsa begrijpt niks van zijn nieuwe situatie, al evenmin iets van zijn plots opduikende erectie.
Alle karakteristieke Murakami ingrediënten zijn hier aanwezig: zijn (vaak zwarte en absurde) humor, zijn universum waar realiteit en surrealistische trekjes, mysterie en sprookjesachtige elementen - ondanks soms schijnbaar vreemde verhaalwendingen - moeiteloos in elkaar overgaan, en niet in het minst zijn steeds meesterlijk beheerste stijl.
Uit Samsa verliefd: Er was in deze wereld veel te veel wat hij nog moest leren. Hoe om te gaan met de liefde, b.v. Het is voor niemand van ons vanzelfsprekend het hoe en waarom van ingewikkelde liefdesperikelen en verwarrend liefdesverdriet te bevatten. Voor mannen zonder vrouw is de wereld één uitgestrekte, schrijnende chaos. Als troost of pleister op wonden die de liefde in ons hart slaat, is er deze - weerom schitterende - Murakami.

Mannen zonder vouwen, Haruki Murakami, uit het Japans vertaald door Jacques Westerhoven, Uitgeverij Atlas Contact, Amsterdam / Antwerpen, 2016,  ISBN 978 90 254 4660 4


(Roger Nupie)