De familie spreekt

In 2015 werd Leo Pleysier zeventig jaar. Bij die gelegenheid bracht zijn uitgever vijf met elkaar verwante romans samen in het kloeke boekwerk dat Familiealbum heet. Pleysier had oorspronkelijk niet de intentie die romans tot een geheel te smeden. De eerste van de vijf, Wit is altijd schoon, verscheen in 1989. In de loop der jaren verschenen nog De kast in 1991, De Gele Rivier is bevrozen in 1993, Zwart van het volk in 1996 en Volgend jaar in Berchem in 2000 (deze boeken maken overigens deel uit van een veel omvangrijker oeuvre, maar dat doet hier niet ter zake). Samen vormen ze een groepsportret van een Vlaamse Kempense familie.
Pleysier voorzag Familiealbum van een nieuw nawoord, dat de boeken in een ruimer kader situeert en de lezer achtergrondinformatie verschaft omtrent thematiek en intenties.
Wat dit werk een unieke plaats in de literatuur bezorgt, is het feit dat de auteur de familieleden van de Kempense familieleden laat spreken en denken in hun eigen, typisch Kempense omgangstaal. Dat unieke draagt daarenboven bij tot het bewaren van een taalidioom dat aan het verdwijnen is.
In Wit is altijd schoon is de net overleden en nog opgebaarde moeder in een lange monoloog aan het woord. Heel haar leven ratelde ze aan een stuk door, wat de kinderen een veilig gevoel verschafte: als moeder er was, was ze hoorbaar en was alles in orde. Ook De kast is voor bijna honderd procent een monoloog. De zus van de centrale hoofdfiguur belt naar haar broer om hem te vragen of er iets van de inhoud uit de geërfde kast mag worden weggegooid. Tijdens haar alleenspraak roept de inhoud van die pastoorskast herinneringen op en passeert de hele familie de revue. De Gele Rivier is bevrozen beschrijft een klassieke “tante non” uit het katholieke Vlaanderen van de eerste helft van de twintigste eeuw. Al heel jong verlaat zij land en familie en keert nooit naar haar wortels terug. In het tijdens haar afwezigheid grondig geëvolueerde Vlaanderen vallen er immers voor de kerk geen zieltjes meer te winnen. In Zwart van het volk is een bodemdeskundige de hoofdfiguur. Hij woont in Nigeria en reageert met moeite op het overlijdensbericht van zijn moeder. Tijdens zijn vliegreis overschouwt hij zijn leven: hij is ontheemd en maakt nauwelijks nog deel uit van de familie.
Familiealbum sluit af met Volgend jaar in Berchem, dat een familiebijeenkomst op nieuwjaar beschrijft. Het belangrijkste gespreksonderwerp is de al lang overleden vader. Hij was een veehandelaar en tijdens de oorlog een kleurrijke verzetsstrijder. Als gezinshoofd riep hij gemengde gevoelens op: voor de kinderen was hij zeker niet de lieve, warme vader die zij zich als kind hadden gewenst.
Familiealbum is een schitterend boek dat ook een bepaalde bewaarfuncties vervult. Het beschrijft een Vlaanderen dat zich bevrijdt van zijn katholieke ketens, het legt  een manier van spreken vast die nu, anno 2016, nauwelijks nog bestaat in Vlaanderen. Het schildert een tijdperk.

Familiealbum, Leo Pleysier, De Bezige Bij, Amsterdam/Antwerpen, 2015, ISBN 9789023490203

(Philippe Cailliau)