Terug bij het begin

Gerard Berends debuteerde bij mijn weten in 1984 met de bundel Een landschap zwijgen bij uitgeverij Opwenteling in Eindhoven. Een bundel hermetische poëzie die eerder aan Groningse klei dan aan Drents zand deed denken, mooie woorden, intrigerende beelden. Maar wat stond er eigenlijk en welke wereld ging verborgen tussen de regels? Daarna zweeg de dichter enige jaren om sterk terug te komen met een aantal bundels gedichten voor kinderen. Gerard Berends leek een heel andere dichter geworden, maar dat is slechts schijn. Hij is zichzelf gebleven al die tijd. Dat blijkt uit zijn onlangs verschenen bundel Een hoofd vol zee.
Tussen 1990 en 2007 verschenen van zijn hand in ieder geval 5 bundels poëzie onder titels die maar steeds naar landschappen wijzen, ook al ligt dat niet immer voor de hand: Het sloeg twaalf uur (1990), Waaien, hard waaien (1990), Het begin is anders (2002), Altijd zoek (2002), Een olifant op het strand (2007). Echte landschappen of landschappen in tijd en ruimte. De dichter is een roepende, een zoekende. Hij schrijft wel, maar het helpt niet.

Schrijven

reeds in de middag dwaalt wolk na
wolk een grijze herinnering in huis

onder mager licht schrijft iemand
de muren kleuren voorzichtig rood
van loze gebaren en liefdeszuchten

herten zitten met gewassen koppen
voor de ramen en staren naar niets

straks valt een broze maan in zee
en vergolft in het kabbelend water

als de inkt op is het papier terzijde
geschoven verdwijnt een wereld

Een hoofd vol zee telt 6 afdelingen met tussen de 8 en 12 gedichten, totaal zijn er 62 opgenomen. En al die gedichten lijken naar hetzelfde punt te wijzen: een paradijs dat maar niet onder de woorden vandaan een tuin der lusten wordt. Wat je ook onderneemt, hoe je je ook uitslooft, het maakt niets uit. Je hoofd zit vol zee, en dat is het eigenlijk.  Alles is eenheid en alles is voorspelbaar als altijd:

soms moet men te lang wachten voor
eindelijk gebeurt wat altijd gebeurt

Niet alleen elke bundel nee, elk gedicht is een landschap dat voor je ogen opdoemt en na het omslaan van de bladzijde weer is verdwenen. Elke bladzijde is een grens naar een nieuw landschap, je ontmoet verschillende mensen, je bent overal eventjes, je leest en herleest, en op het volgende blad begint alles opnieuw: liefde die al een tijdje tanende was, stemmen die uit de aarde klonken,  woorden die je onderweg verliest.

soms willen mensen een brief schrijven
het komt er gelukkig nooit van
ongeschreven is een brief veel mooier

En zo is het maar net: alle gedichten van Gerard Berends verwijzen naar die ongeschrevene, die –hopen we dan maar- blijven komen. Want tussen al die beelden en woorden die verdwijnen, blad na blad, blijft de dichter schrijven: gedicht na gedicht. Gerard Berends is opnieuw terug bij het begin, het zwijgende landschap vol zee.

Een hoofd vol zee, Gerard Berends, Uitgeverij Voetnoot, Antwerpen, 2015, ISBN 978 94917 382 41

(Wim van Til)