Als het
Baskenland in het nieuws komt, wordt dat nogal eens verbonden met het
letterwoord ETA, maar in deze bundel Baskische poëzie wordt dat aspect van die
Noord-Spaanse samenleving gelukkig ver achter ons gelaten. De dichter Harkaitz
Cano (1975) behoort tot de nieuwe
generatie dichters die eind jaren 70 van zich liet spreken. In zijn
postmodernistische poëzie worden overtuigingen kritisch geanalyseerd en gaat
scepticisme hand in hand met een kosmopolitisch kompas waarbij nogal wat plaats
vrijkomt voor ironie. De generatie van Cano was de eerste die in de Baskische
taal kon gaan studeren en ging in een natuurlijke reflex ook in die taal
schrijven. Zijn eerste bundel Zoals rook
in laaghangende mist zag het
daglicht toen hij 19 jaar oud was en werd goed ontvangen. Meteen bleek dat de
dichter behendig omsprong met woorden en dat hij getalenteerd was in het
neerzetten van sprekende beelden. Hij paart in zijn poëtica tederheid aan
humor.
De
eerste druk van zijn tweede bundel Iemand
loopt op de brandtrap dateert van
2001. Het is een sterk verhalende bundel
geworden. Naast poëzie schrijft deze man ook proza. Zijn roman Twist (2011) zorgde voor veel beroering
omwille van het thema. Het boek behandelt de tevergeefse vuile oorlog die de
Spaanse regering in de jaren 80 tegen de Baskische afscheidsbeweging voerde.
In Iemand loopt op de brandtrap bevinden we ons in New York. Cano
hanteert verschillende keren de seismograaf
van zijn observaties als bepalend leidmotief. Hij registreert de
trillingen in de Amerikaanse maatschappij. Hij spitst zich toe en ontdekt de
kwetsbare, broze medemens die het moeilijk heeft. Hij trekt zich hun lot aan en
zet ze in de spotlight. Hun vervreemdingen en hun isolement worden dankbaar
onderzoeksmateriaal voor deze sociaal ingestelde schrijver. Die solidariteit
met mensen aan de zelfkant wordt prangend uitgeschreven. Een fragment uit Vreemde manier om je naaste lief te hebben:
[…]
Lieve gelukkige vriendenschrijf me niet meer
om te melden hoe gelukkig jullie zijn.
Het vriendschapsverdrag dat we ondertekend hebben
bevat een dergelijke bepaling niet.
Ik leg een verzameling aan van tegenslagen:
hoe stout jullie kinderen zijn,
in welke plassen jullie katten en honden zijn verdronken,
hoeveel familieleden er zijn overleden
zonder erfenis achter te laten.
Hoe bedroefd jullie zijn sinds jullie meisje
spoorloos verdween.
Hou me op de hoogte van jullie ongeneeslijke ziekten,
van jullie verslaving aan harde en minder harde drugs,
van de beslommeringen en het ondraaglijke van het leven,
van de prijs van de critici
die jullie niet hebben gekregen, ten onrechte.
[…]
Cano
verwijst op een subtiele manier naar het aangedane onrecht zonder te tieren.
Zijn gedichten zijn gelardeerd. De opeengehoopte beelden botsen soms en dan
weer ergens anders, vullen ze elkaar aan. Die wisselwerking wordt versterkt
door het intelligent gebruik van verrassende wendingen. Het werk van Harkaitz
werd ondertussen in een achttal talen vertaald. Deze vertaling van het boek
kwam tot stand dankzij een bijdrage van het Baskisch instituut Etxepare.
Iemand loopt op de brandtrap, Harkaitz Cano, Uitgeverij Zirimi Press,
2013
(Frank Decerf)