Een alfabet met sociale kantjes

Niemand zegt het alfabet op is de nieuwe dichtbundel van Rik Wouters. Het zijn Catalunya-gedichten. Wouters debuteerde een jaar of dertig geleden en publiceerde in de loop der jaren dichtbundels, essays, en bijdragen in tijdschriften. Meestal staat zijn werk in het teken van de Catalaanse verzuchtingen om eigen cultuur en taal veilig te stellen en trekt hij vergelijkingen met het Vlaamse volk dat eeuwenlang oorlogen door buitenlandse mogendheden heeft moeten ondergaan en zich uit een diep dal heeft moeten opwerken. Deze bundel draagt hij op aan de Catalanen die de nederlagen van 11 september 1714 en de Burgeroorlog hebben overleefd. Hij bedoelt dat de Catalanen als volk en als culturele eenheid alle aanslagen op hun identiteit te boven zijn gekomen en er in geslaagd zijn een vorm van zelfbestuur te verwerven binnen de Spaanse staatsstructuur. In 1999 verscheen overigens zijn bundel met als titel Xarnego en als ondertiel Klaagliederen van een Catalaanse Brabander. Xarnego betekent vreemdeling, en hoewel Wouters zich thuis voelt in Catalunya is hij er toch ook nog steeds een vreemde. Dit noemt hij een dubbelbundel, zoals hij eerder al deed met zijn bundel Het woord hertalen en Wat stilte genoemd wordt. Wouters is iemand die een grote drang naar zelfstandigheid koppelt aan een sterk ontwikkeld gevoel voor rechtvaardigheid. Ik verwijs naar mijn korte essay over hem, verschenen onder de titel Recht van spreken (2002). In het eerste deel staan gedichten die bekroond werden in de Poëzieprijs Halle. Hij beschrijft de natuur, of beter gezegd gaat het over observeren, de ruimte rondom bekijken en niet alleen stilstaan bij het landschap maar ook denken aan de achtergrond, de geschiedenis, want ooit was het waar het nu vredig is een slagveld en moesten mensen vluchten voor moordaanslagen. Wouters legt de schuld bij het franquisme, dat fascistisch was, maar eveneens bij de zogenaamde bevriende naties die een oogje dichtknepen of – zoals de VS –  afwachtten tot Rusland de kastanjes uit het vuur had gehaald. Is dit politieke poëzie? Nee, daarvoor is het poëtische gehalte te hoog en gaat het nergens in de richting van pamflettisme. Deze dichter komt uit voor zijn overtuiging en schrijft vooral over mensen, hun cultuur en een regime dat dit wil vernietigen. De verwoording mag dan eenvoudig zijn, toch loopt het uit op een conclusie met filosofische diepgang. Hij schrijft met gevoel, met kleuren, evoceert de warmte van het landschap en en drukt daarmee meteen zijn liefde uit voor het land en zijn bewoners. Het tweede deel is persoonlijker, direct, geënt op de recente geschiedenis van de Burgeroorlog die duurde tot de dood van Franco: ik ben deel geworden van dit landschap waarin ik / achter ongenadige ogen ween. schrijf ik daarom / woorden die mateloos moorden en nooit zalven, / neer ? Wouters wil als een klokkenluider spreken tot het geweten van anderen, mensen aanzetten om alert te blijven en tekenen aan de wand te zien. Een aanrader!

Niemand zegt het alfabet op & Catalunya-gedichten, Rik Wouters, Halle, 2013

(Guy van Hoof)