Beklemmend en beklijvend

Stop het wilde bladeren in bundels! is de eerste regel in Bewaakt ogenblik van Marjet Cliteur. Daar gaat mijn favoriete manier om in poëzie onder te duiken: lukraak ergens openslaan en het gedicht zo direct mogelijk op me laten inwerken, buiten het strenge keurslijf van de bundel om. Een dergelijke ervaring bedoelt de dichteres wellicht met (uit hetzelfde gedicht): Open jezelf in de laagste stand / en laat het mondjesmaat binnenkomen, / zodat het je kan bespringen vanuit het niets, iets waar ik me dan weer helemaal kan in vinden.
Gedichten waarin alledaagse gebeurtenissen zo worden uitvergroot dat ze ontsporen en hun ware gezicht laten zien, weet de uitgever ons te vertellen. Alles is net als anders / slechts omfloerst door jezelf, schrijft de dichteres.
Het zijn de gedachten en de gevoelens die mensen in vrij gewone situaties in deze poëzie in een ongemakkelijke situatie laten belanden. Het obsessieve van details en gedachten speelt hierbij een cruciale rol:  Gedachten zijn net pitbulls / eenmaal hun kaak ergens in vastgebeten/ krijg je ze niet meer los, en ook:  Juist wat je uit je ooghoeken ziet, blijft je bij; Als ik iets kleins al verberg, is de rest/ helemaal onbespreekbaar. / Steeds meer verzwijg ik.
De werkelijkheid die uit een gat opdoemt, achter een gat besloten ligt, dat gat terug openen: het is een thema dat in meerdere gedichten aan bod komt. In de omslagillustratie, van de dichteres zelf - Marjet Cliteur is tevens beeldend kunstenaar - is een figuur een gat aan het dichten, of maakt hij/zij los wat gedicht is?
In Park en vergezicht leende Cliteur de eerste zin bij een buurtbewoonster: Dat zijn kleine probleempjes, daar moet je overheen stappen. Bewaakt ogenblik is een opmerkelijke  bundel, daar kan je als poëzieliefhebber niet omheen. Dit is poëzie zoals we ze graag lezen: confronterend en met een kracht die je bij je nekvel pakt en je niet meer loslaat. Vergelijkingen zijn altijd wat ongelukkig en overbodig, maar is het een toeval als we spontaan aan Jan Arends denken, al is het werk van Cliteur dan weer een stuk (bedrieglijk) speelser? Dit is een bundel waar je liefst een pak gedichten uit wil citeren, maar in dit korte bestek moet eentje volstaan. Om het wat gewoon te worden, want het bewustzijn moet opengerekt worden.

Gewoontevorming

Dingen, die meestal vanzelf gaan:
opstaan, plassen. Wat merk je ervan?
In de gang hoor ik de stortbak lopen.
Ben ik geweest dan?

Bij de bakker beweegt de vloer.
In mijn hoofd neem ik aan.
Tot ik naar beneden kijk.
Een losse tegel onder mij.

Ik speel slachtoffer
bij rampoefeningen.
Weet ik hoe het moet
als het echt is.

Weerom een pluim voor Kleinood & Grootzeer, een kleine uitgeverij die garant staat voor drie tot vijf fraai vormgegeven en handgemaakte dichtbundels per jaar. Daarnaast verschijnen ook bibliofiele uitgaven, met vaak grafisch werk van uitgever-vormgever Gerrit Westerveld zelf.

Bewaakt ogenblik, Marjet Cliteur, Kleinood & Grootzeer, Bergen op Zoom, 2013, ISBN 978-90-76644-66-0

(Roger Nupie)