Vreemd, een boekje over Japan met een
onmogelijk lange titel: Het verrukkend wonderlijke en verdervend rampzalige.
Overpeinzingen van een reiziger in Japan. In totaal 94 lettertekens,
spaties inbegrepen.
Ik dacht dat de Japanse cultuur symbool stond
voor eenvoud, subtiliteit en finesse? Niet dus. De Nederlandse schrijfster
Marjolein Steenveld koos voor haar reisverslag een complexe titel, omdat zij de
aandacht wilde vestigen op de tegenstelling tussen het hedendaags consumentisme
in Japan en de oeroude waarden van schoonheid, terughoudendheid en elegantie.
Misschien probeerde zij ook de overweldigende cultuurshock te omvatten, die
iedere westerling op bezoek in Japan ervaart.
Marjolein Steenveld fietste met haar partner
Enrico door dit fascinerende land. Van Hiroshima naar het eiland Shikoku met
zijn 88 tempels, naar de berg Koya San en steden als Kobe en Kyoto. Na ongeveer
duizend kilometer eindigde de tocht in de hoofdstad Tokyo. Haar avonturen pent ze neer in 22 opstelletjes,
met als motto een notitie uit de sublieme openingsparagraaf van De smalle
weg naar het verre Noorden van grootmeester-dichter Matsuo
Basho:
De zon
en de maan zijn eeuwig op reis
En ook
al de jaren die komen en gaan zijn reizigers
Achteraan in het boekje vinden we De
statistieken van Enrico, een overzichtelijke tabel met data,
plaatsnamen, het aantal kilometer per dag afgelegd, gedetailleerde
aantekeningen omtrent het parcours. Een lijstje met geraadpleegde werken op de
laatste pagina besluit het reisjournaal.
Uiterlijk is het moderne Japan een leven van
veelheid, lawaai, massale indrukken en ononderbroken beweging. Maar Marjolein
Steenveld en haar partner ontdekken achter deze façade een wereld van rust,
innerlijke bezinning en vrede. Getuige daarvan de prachtige openingsreportage
over het eiland Miyajima, bekend voor zijn zestien meter hoge vermiljoenrode
poort die aangeeft dat een Shinto-heiligdom wordt betreden.
De reizigers logeren in typische Japanse herbergen,
de zogenaamde ryokan, en worden
geconfronteerd met de mooist ingerichte traditionele interieurs: tatamimatten,
lage tafeltjes met gelakte theedozen, waterpartijtjes, met rijstpapier beklede
schuifpanelen en knusse zitkussens.
Voor Marjolein en Enrico betekende deze reis
een uitzonderlijke ervaring, een schitterend avontuur. Maar door het
bergachtige landschap van Japan fietsen was geen sinecure. In overdrukke steden
en buitenwijken werd het soms levensgevaarlijk, omdat de fietsstroken supersmal
waren en niemand eigenlijk met de fietsers rekening hield. Zo vertelt Steenveld
hoe zij in een tunnel door paniek werd overmand, omdat camions in hoge snelheid
rakelings voorbijraasden. Gelukkig stopte een hoffelijke vrachtwagenchauffeur,
die haar veilig voorop liet fietsen tot aan het einde van de tunnel. Een
adembenemende episode!
Het boek leest makkelijk en vlot. Marjolein
Steenveld hanteert een beschaafde en fijngevoelige pen. Door het ingenieus
plaatsen van Japanse wijsheden boven elke episode leidt zij de lezer, doorheen
alle drukte, naar de wonderlijke wereld van wabi-sabi (het schoonheidsideaal
van eenvoud, terughoudendheid en elegantie), mono no aware (het
diep geroerd raken door de schoonheid en de vergankelijkheid van de natuur) en ukiyo-e
(de drijvende wereld, ook zeepwereld genoemd, de wereld van het vertier).
Het verrukkend wonderlijke en verdervend rampzalige, Marjolein Steenveld, Valkhof Pers, Nijmegen, 2011, ISBN 9 789056 253578
(Nicole Van Overstraeten)